صداوسیمایی که در محاصره شبکه‌های پرنفوذ و پرطرفدار ماهواره‌ای قرار گرفته در روزهای تابستان مجموعه‌ای از آثار ملودرام را راهی آنتن می‌کند تا اشک و آه و غم‌خواری انگیزه‌ای برای تماشای مجموعه‌های شبانه شود.
در روزهایی که اخباری مبنی بر پخش هرشبی یک مجموعه غیرکمدی منتشر شده بود، کمتر کسی تصور می‌کرد، این آثار بتواند به محبوبیتی مشابه محبوبیت مجموعه‌های کمدی شبانه دست پیدا کند اما این اتفاق رخ داد. استقبال گسترده از «نرگس» به کارگردانی سیروس مقدم گزینهای به عنوان مجموعه شبانه غیرکمدی را برای برنامه‌سازان بیش از گذشته جدی کرد.
«نرگس» در روزهایی مطرح شد که اغلب مجموعه‌های کمدی به تقلب از دست یکدیگر روی آورده و حتی در موارد موفق نیز به دلیل تکرار بازیگران و سبک و سیاق مشابه، جذابیت خود را تاحدودی کاهش داده بودند؛ و این بار مجموعه‌ای ملودرام با طرح مسائل خانوادگی و گره‌افکنی‌ها و گره‌گشایی‌هایی متفاوت از کارهای کمدی، توانست میان مخاطبان نفوذ پیدا کند و راهکار تازهای را پیش روی برنامه‌سازان قرار دهد.
این روزها نیز به سبک ساله‌ای اخیر نبض مجموعه‌های شبانه تلویزیون در دست آثار جدی و ملودرام است. تماشاگران تلویزیون، تابستان سال 1389 را با دو مجموعه «فاصله‌ها» به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده و «زیر هشت» ساخته سیروس مقدم طی می‌کنند؛ و این جدای از مجموعه دنباله‌دار «تاوان» است؛ مجموعه‌هایی که قرار است محبوبیت آثار ایرانی را افزایش داده و تماشاگران را مجاب کند که به جای تماشای برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای تولیدات برنامه‌سازان ایرانی را تماشا کنند.
شبانه‌هایی برای تابستان ایرانیان
تولد مجموعه‌های 90 شبی در صداوسیما همزمان با ساخت آثار کمدی شبانه بود. شبکه سوم سیما به عنوان شبکه‌ای پیشرو در این زمینه وارد میدان شد و تاکنون پرسابقه‌ترین شبکه در زمینه پخش مجموعه‌های شبانه محسوب می‌شود، اما رویکرد صداوسیما در زمینه پخش مجموعه‌های شبانه از چندی پیش تغییر کرده است.
سال 1385 نخستین مجموعه در فضای جدی به صورت شبانه روی آنتن رفت. «نرگس» نیازموده‌ای بود که بعد از پخش اثر، موفقیتی ثبت کرد. محبوبیت مجموعه‌های ملودرام شبانه این روزها و در شرایطی که دیگر نه مهران مدیری و نه رضا عطاران و نه مهران غفوریان کمدی‌های شبانه می‌سازند، بیش از هر زمانی خودنمایی می‌کند.
نتیجه همین محبوبیت، پخش همزمان دو مجموعه شبانه ملودرام از دو شبکه مختلف است؛ «فاصله‌ها» به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده از نهم تیر ماه روی آنتن شبکه سوم سیما و «زیر هشت» ساخته سیروس مقدم از بیستم تیر ماه برای نخستین بار از شبکه اول.
سیروس مقدم با نوع خاص آثارش، کارگردانی شناخته شده برای تماشاگران برنامه‌های تلویزیونی است. او از اواخر دهه 70 در مقام کارگردانی خوش فکر وارد عرصه مجموعه‌سازی شد و بعد از «روزهای زندگی»، مجموعه «مسافر» را ساخت که با محبوبیت بالایی روبرو شد. براساس نظرسنجی‌های صورت گرفته این مجموعه که به سفارش ستاد مبارزه با مواد مخدر ساخته شده بود به محبوبیت بالای 80 درصد دست پیدا کرد.
مجموعه جدید مقدم با عنوان «زیر هشت» در فضایی متفاوت نسبت به دیگر کارهایش به خصوص مجموعه طنز «چاردیواری» که به کارگردانی او در نوروز امسال روی آنتن رفت، قرار دارد. «زیر هشت» با حضور بازیگران شناخته شدهای چون آتیلا پسیانی، امیر جعفری و پانته‌آ بهرام داستان مرد جوانی است که می‌خواهد یک شبه به همه چیز برسد، به همین خاطر دست به سرقت می‌زند و با رفتنش به زندان دید تازهای به زندگی پیدا می‌کند و اتفاقات متفاوتی برایش رخ می دهد.
مقدم خود، این کار را اثری در ژانر تلخ اجتماعی می‌داند. او تصویربرداری این کار را از اوایل اسفند ماه سال 1388 آغاز کرد و اکنون، نیمه دوم تیرماه 1389 مجموعه جدید این کارگردان آماده پخش شده است. «زیر هشت» هر شب ساعت 22:15 روی آنتن شبکه اول سیما می‌رود. کامران تفتی، کتایون امیرابراهیمی، آرش مجیدی، مریم بوبانی و آناهیتا افشار دیگر بازیگران این مجموعه‌اند.
از سوی دیگر تماشاگران مجموعه‌های تلویزیونی همزمان با برگزاری مسابقات جام‌جهانی شاهد پخش مجموعه تازهای از حسین سهیلی‌زاده بوده‌اند؛ مجموعه‌ای که به نظر می‌رسید تب مسابقات فوتبال چندان فرصت مطرح شدن به آن را ندهد. «فاصله‌ها» از چهارشنبه نهم تیر هر شب به جز شب‌هایی که مسابقات جام جهانی پخش می‌شد، ساعت 23 روی آنتن شبکه سوم سیما رفته است. این مجموعه 50 قسمتی داستان محسن و پسرش سعید است که بر سر مسائل روزمره اختلاف فراوان دارند و این اختلاف تا جایی پیش می‌رود که سعید تصمیم می‌گیرد از خانه فرار کند. سهیلی‌زاده در این مجموعه به بهانه قصه اصلی سراغ روایت مشکلات نسل نوجوان و درگیری‌های آنان با خانواده رفته است.
تم تازه محبوب برنامه‌سازان
بعد از پخش «نرگس» در سال 1385 این جریان در سال 1386 متوقف شد و آن سال مجموعه شبانه‌ای با موضوع ملودرام روی آنتن نرفت تا اینکه در روزهای پایانی تابستان پخش مجموعه‌های ماه رمضان آغاز شد.
در سال 1387 مجموعه تلویزیونی «ترانه مادری» به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده از تاریخ 15 تیرماه روی آنتن رفت؛ ساعت 23 هرشب تابستان آن سال فرصتی بود تا تماشاگران ماجرای بهرام و پویا و فاصله‌ها و به هم رسیدن آن دو برادر را پیگری کنند.
اما تابستان سال گذشته را می‌توان گفت پرکارترین روزهای صداوسیما در زمینه جذب تماشاگر بود؛ هدفی که موفق بودن آن چندان روشن نیست. سال گذشته در فصل تابستان چهار مجموعه «دلنوازان» به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده، «مسافران» ساخته رامبد جوان، «رستگاران» به کارگردانی سیروس مقدم و «شمس‌العماره» ساخته سامان مقدم روی آنتن رفت. که فضای ملودرام در اغلب این آثار بر سایر تم‌ها برتری داشت.
براساس مسیری که صداوسیما در این سالها پیموده تصور می‌شود غیر از مناسبت‌هایی همانند نوروز در سایر مقاطع گرایش بیشتر به سمت آثار جدی و ملودرام است؛ جریانی که تک‌بعدی بودن آسیب جدی آن محسوب می‌شود.
شفیعی: صداوسیما نیازمند بودجه بیشتری است
محمدرضا شفیعی، تهیه‌کننده مجموعه تلویزیونی «فاصله‌ها» معتقد است مجموعه‌های ملودرام محبوبیت بالایی در بین تماشاگران دارد. او در این زمینه به خبر گفت: «بدیهی است که این روزها مجموعه‌های ملودرام در میان تماشاگران بسیار محبوب هستند و دلیل این مدعا آمار استقبال 80 تا 90 درصدی تماشاگران از این آثار است. مخاطبان این نوع مجموعه‌ها را دوست دارند و پیگیر تماشاگر آنها هستند.»
این تهیه‌کننده در مورد غفلت از ساخت مجموعه‌های کمدی گفت: «با وجود آنکه شاید گرایش به ساخت مجموعه‌های ملودرام بیش از پیش شده باشد اما شبکه‌های مختلف خود را موظف می‌دانند که در مورد ساخت مجموعه‌های طنز نیز فعالیت داشته باشند و تا جایی که اطلاع دارم مجموعه کمدی مهمی با حمایت شبکه‌های تلویزیونی در دست ساخت است.»
او با تاکید براینکه تلویزیون با برنامه‌ها و مجموعه‌هایش توانایی مقابله با شبکه‌های ماهواره‌ای را ندارد، گفت: «مشخص است که دست برنامه‌سازان و به طور کلی صداوسیمای ما برای مقابله با شبکه‌های ماهواره‌ای به طور کامل پر نیست. صداوسیما مقدورات کمی دارد و برای اینکه به عنوان رسانه‌ای قوی در مقابل هجوم شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان بایستد باید مورد حمایت جدی قرار بگیرد.»
شفیعی اظهار داشت: «واضح است که مخاطبان صداوسیما اگر با مجموعه‌های متنوع و جذابی روبرو شوند کمتر ممکن است سراغ شبکههابی خارجی و ماهوارهه‌ای فارسی‌زبان بروند. قطعاً باید بودجه سازمان افزایش یابد تا تعداد مجموعه‌هایی که در طول سال ساخته می‌شود نیز بیشتر شود و هرآنچه تماشاگر به دنبال دیدن آن در ماهواره‌ها می‌رود به صورتی متناسب با فرهنگ خود ما در تلویزیون کشورمان تامین شود.»
او همچنین در مورد کیفیت مجموعه‌های تولیدی گفت: «مجموعه‌ها باید به لحاظ کمی و کیفی افزایش پیدا کنند. ما به تعداد بیشتری مجموعه الف ویژه و الف خاص، مجموعه‌هایی که مدت زمان ساخت آنها طولانی مدنظر است و قسمتهای بیشتری دارند نیاز داریم. همچنین در کنار اینها باید مجموعه‌های درجه ب و الف معمولی نیز برای همراه کردن عموم مخاطبان تولید شود. باید برای جذب تماشاگر و جلب نظر آنان هزینه‌ای صرف کنیم تا غلبه و تاثیر شبکه‌های ماهواره‌ای از بین برود.»
مهام: ملودرام در میان تماشاگران محبوب است
مهران مهام، تهیه‌کننده مجموعه «نرگس» و «دلنوازان» اما معتقد است تماشاگر به هر دو ژانر ملودرام و کمدی نیازمند است. او در این زمینه به خبر گفت: «اگر هر اثری داستانی جذاب داشته باشد میتواند تماشاگر را با خود همراه کند. این مسئله در مورد مجموعه‌های ملودرام جدی‌تر است. «ترانه مادری»، «دلنوازان» و «رستگاران» مجموعه‌هایی در فضای ملودرام بودند که بازخورد خوبی نیز در میان تماشاگران داشتند.»
او ادامه داد: «ساخت این مجموعه‌ها سختی‌های خاص خود را دارد. ادامه دادن داستانی در 50 قسمت به گون‌های که تماشاگر را با خود همراه کند، کار بسیار دشواری است. جایگاه ویژه مجموعه‌های روتین این کار را سخت‌تر می‌کند زیرا تماشاگران انتظار نسبتاً بالایی از این آثار دارند.»
مهام با اشاره به مجموعه «نرگس» گفت: «مجموعه «نرگس» به عنوان یک اتفاق در تلویزیون توانست مسیر را برای ساخت مجموعه‌های شبانه ملودرام باز کند. آن مجموعه به خوبی تماشاگر را با خود همراه کرده بود و در مورد سایر مجموعه‌ها نیز تلاش می‌شود تا این موفقیت به دست آید اما به هرحال ساخت این مجموعه‌ها مسیر پرآزمون و خطاست که باید طی شود تا در نهایت به پختگی لازم دست پیدا کنیم.»
این تهیه‌کننده همچنین در مورد مجموعه‌های طنز گفت: «ما در کنار ساخت مجموعه ملودرام در صدد تهیه کار کمدی نیز هستیم و برای پاییز مجموعه‌ای به کارگردانی سعید آقاخانی را در دست دارم که در آن از طنز تکراری آپارتمانی دور شدیم و به سمت نوع تازه و متفاوتی از کمدی رفته‌ایم.»
به قلم سمیه علیپور
